Een acute alvleesklierontsteking (pancreatitis) is een ernstige aandoening waarbij de alvleesklier (pancreas) tijdelijk ontstoken is. Pancreatitis uit zich door een hevige pijn in de bovenbuik met uitstraling naar de rug. Soms is er ook sprake van een opgezwollen buik, misselijkheid, overgeven, koorts en een snelle hartslag.
Meestal komt de ontsteking binnen enkele weken weer tot rust.
Mogelijke oorzaken
Er zijn verschillende oorzaken mogelijk voor een acute alvleesklierontsteking.
De meest voorkomende oorzaken zijn:
- een verstopping van de afvoergang van de alvleesklier door galstenen (40%)
- overmatig alcoholgebruik of roken (30%)
- onbekende oorzaak (ideopatische pancreatitis) (20%).
De resterende 10% kunnen het gevolg zijn van :
- een complicatie als gevolg van :
– medisch onderzoek (bijvoorbeeld ERCP)
– een operatie
– een ongeval - een doorbloedingsstoornis
- een stofwisselingsziekte
- een virusinfectie (bijvoorbeeld het bofvirus)
- een cyste of tumor in de alvleesklier
- bijwerking van bepaalde medicijnen
Klachten en symptomen
Acute en hevige buikpijn is de meest kenmerkende klacht bij acute alvleesklierontsteking. Karakteristiek voor deze pijn is de neiging om voorovergebogen te gaan zitten met de knieën op de borst (foetushouding). De pijn kan uitstralen naar de rug, linkerzij en linkerschouder. Bijkomende klachten zijn misselijkheid, braken, koorts en een versnelde ademhaling. Na het eten van voedsel nemen de klachten toe.
- Soms ontstaat er, als complicatie van de alvleesklierontsteking een ileus (darmafsluiting). Bij een ileus is het transport van voedsel en ontlasting door de darm gestagneerd. Dit veroorzaakt ernstige klachten zoals een opgezette en erg pijnlijke buik, hoge koorts en braken. Dit kan leiden tot een shock, waardoor er een levensbedreigende situatie kan ontstaan.
- Er kan geelzucht optreden bij een acute alvleesklierontsteking als gevolg van galstenen. In die situatie blokkeren de galstenen de afvoergang van de galblaas, waardoor de galvloeistof niet meer vrij naar de darmen kan doorstromen. Door ophoping van galvloeistof (bilirubine) ontstaat er geelzucht (icterus), wat zich kan uiten door een geelbruine kleur van het oogwit en de huid.
- Door een bloeding van de alvleesklier kan er een karakteristieke verkleuring zichtbaar worden op de huid rond de navel (teken van Cullen) of in de zij (teken van Grey-Turner).
- Wanneer bovenvermelde symptomen worden ervaren, dan hoeft dit niet altijd te duiden op acute alvleesklierontsteking. De symptomen van chronische alvleesklierontsteking, of alvleesklierkanker kunnen namelijk overeenkomen met de hierboven beschreven symptomen.
Diagnose
Door middel van lichamelijk onderzoek kan de (huis)arts sterke vermoedens krijgen, dat het gaat om een acute alvleesklierontsteking. De karakteristieke voorovergebogen houding om de pijn op te vangen, is voor de arts vaak al een duidelijke signaal. Om een definitieve diagnose te stellen zal er veelal ziekenhuisopname plaatsvinden en zijn er verschillende onderzoeken mogelijk:
- Bloed- en urineonderzoek.
Door de ontsteking van de alvleesklier is onder andere het gehalte van de spijsverteringsenzymen amylase en lipase in het bloed en in de urine verhoogd. - Een echo van de buik
Daarmee kan de ontstoken alvleesklier in beeld worden gebracht en mogelijk ook worden aangetoond of galstenen de oorzaak zijn van de ontsteking.
- CT-scan van de buik
Er kan een CT-scan worden gemaakt, als vermoed wordt dat het mogelijk om necrotiserende vorm van alvleesklierontsteking gaat, waarbij alvleesklierweefsel ernstig kan worden aangetast. - Een ‘gewone’ röntgenfoto
Dit is soms nodig om een obstructie in de darm (ileus of darmafsluiting) aan te tonen.
Behandeling
Om de hevige buikpijn te bestrijden schrijft de arts pijnstillers voor. In sommige situaties schrijft de arts antibiotica of andere medicijnen voor. De behandeling is vooral gericht op het voorkomen van complicaties en zo mogelijk het wegnemen van de oorzaak: galstenen verwijderen, medicatie vervangen, of de stofwisselingsziekte behandelen.
Is de oorzaak van de acute alvleesklierontsteking onbekend (ideopatische pancreatitis), dan wacht de arts de eerste paar dagen af hoe de klachten zich ontwikkelen. Veelal mag geen gewone voeding worden gegeten en wordt via een infuus wordt vocht toegediend. Via een slangetje in de neus (maaghevel) wordt het maagsap naar buiten afgevoerd. Is er na een paar dagen geen verbetering dan is sondevoeding nodig. Dit is vloeibare voeding die door een slangetje (voedingssonde) rechtstreeks via de neus, slokdarm en maag in de dunne darm komt. Zodra het mogelijk is, wordt weer overgeschakeld op vetarme, licht verteerbare en volwaardige voeding.
Bij ernstige complicaties is behandeling op een intensive care afdeling noodzakelijk.
Op die afdeling worden allerlei lichaamsfuncties zoals bloeddruk, bloedgassen, hartslag e.d. zorgvuldig in de gaten gehouden. Zo nodig kan er snel operatief ingegrepen worden.
Bij ongeveer 10% van de patiënten met acute alvleesklierontsteking ontstaat er geen verbetering en ontwikkelt zich een vorm van chronische alvleesklierontsteking.